Γενικά
Με την πρόοδο της ηλικίας, οι αρθρώσεις της σπονδυλικής στήλης (ζυγοαποφυσιακές αρθρώσεις) υφίστανται φυσική φθορά και αλλοίωση, η οποία ονομάζεται σπονδύλωση και παρατηρείται συχνότερα στην οσφυϊκή και την αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης.
Οι αρθρώσεις της σπονδυλικής στήλης φέρουν και αυτές, όπως και οι μεγαλύτερες αρθρώσεις του σώματος (γόνατο, ισχίο), αρθρικό χόνδρο που λειτουργεί σαν μαξιλαράκι απόσβεσης των κραδασμών και των δυνάμεων που αναπτύσσονται μεταξύ των οστών που συνθέτουν την άρθρωση. Όταν ο χόνδρος εκφυλιστεί με την πρόοδο της ηλικίας αλλά και την υπερβολική φόρτισή τους, τα οστά της άρθρωσης συμπλησιάζουν και φθείρονται και αυτά, προκαλώντας φλεγμονή και χρόνιο πόνο.
Με την εξέλιξη της σπονδύλωσης, ο οργανισμός δημιουργεί αντιδραστικά, οστικούς σχηματισμούς που είναι γνωστοί ως οστεόφυτα, προκειμένου να βοηθήσει στην υποστήριξη των εκφυλισμένων αρθρώσεων. Τα οστεόφυτα όμως προκαλούν τη διόγκωση των αρθρώσεων της σπονδυλικής στήλης (ζυγοαποφυσιακές αρθρώσεις) και στένωση των μεσοσπονδύλιων τρημάτων από όπου εξέρχονται οι νευρικές ρίζες που παρέχουν νεύρωση στα άκρα (άνω και κάτω).
Σε περίπτωση που το στενό, λόγω των οστεοφύτων μεσοσπονδύλιο τρήμα, παγιδεύει και πιέζει τη νευρική ρίζα, τότε προκαλείται χρόνιος ριζιτικός πόνος από ερεθισμό και χρόνια φλεγμονή της ρίζας και ο ασθενής υποφέρει από ισχιαλγία (πόνο σε ολόκληρο το κάτω άκρο μέχρι τα δάκτυλα του ποδιού) ή βραχιοναλγία (πόνο σε ολόκληρο το άνω άκρο μέχρι τα δάκτυλα του χεριού) ανάλογα με την εντόπιση του προβλήματος.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, η οστεοαρθρίτιδα της σπονδυλικής στήλης συνοδεύεται και από εκφύλιση των μεσοσπονδύλιων δίσκων, οι οποίοι αφυδατώνονται και χάνουν και αυτοί την απορροφητική τους ικανότητα, με αποτέλεσμα την μείωση του ύψους του μεσοσπονδύλιου διαστήματος και την επιπλέον φόρτιση των ζυγοαποφυσιακών αρθρώσεων (αρθρώσεις που συνδέουν και στηρίζουν μεταξύ τους τα σώματα των σπονδύλων της σπονδυλικής στήλης).
Συμπτώματα
Οι ζυγοαποφυσιακές αρθρώσεις ενέχονται ως αιτία πόνου στο 15-45% των ασθενών με χρόνια οσφυαλγία. Η πάθηση είναι πιο συχνή στις μεγάλες ηλικίες και μπορεί να οφείλεται σε εκφύλιση, καταπόνηση και φλεγμονή. Ευρήματα οστεοαρθρίτιδας και γενικότερα εκφύλισης των αρθρώσεων σε ακτινολογικές εξετάσεις είναι το ίδιο συχνά τόσο σε ασυμπτωματικούς όσο και σε συμπτωματικούς ασθενείς και δεν αποτελούν διαγνωστικά κριτήρια.
Οι ασθενείς με οσφυαλγία από τις αποφυσιακές αρθρώσεις παραπονούνται για πόνο κεντρικά και ίσως ελαφρά παρασπονδυλικά χαμηλά στη μέση, χωρίς σαφή εντόπιση, που πιθανόν να αντανακλά στους γλουτούς και στην οπίσθια επιφάνεια των μηρών μέχρι τα γόνατα. Όταν πάσχουν οι ανώτερες αποφυσιακές αρθρώσεις, ο πόνος μπορεί να αντανακλά στα ισχία και την πλάγια επιφάνεια των μηρών μέχρι τα γόνατα. Πολύ σπάνια ο πόνος μπορεί να επεκτείνεται και κάτω από τα γόνατα. Ο πόνος επιδεινώνεται στη όρθια στάση και το κάθισμα και βελτιώνεται με την κατάκλιση. Το πρωί παρατηρείται συνήθως πόνος και δυσκαμψία κατά την έγερση.
Κατά την φυσική εξέταση οι ασθενείς παρουσιάζουν πόνο στην πίεση παρασπονδυλικά, στην έκταση και τη στροφή της σπονδυλικής στήλης, ενώ συνήθως αναφέρουν ανακούφιση από την κάμψη της Σ.Σ. Η νευρολογική εξέταση αν δεν υφίσταται άλλη παθολογία είναι φυσιολογική.
Θεραπεία
Η νόσος δεν είναι θεραπεύσιμη και σταδιακά, με το πέρασμα του χρόνου, επιδεινώνεται. Συνεπώς στόχος της θεραπείας είναι η καθυστέρηση της επιδείνωσης της νόσου και η αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου που προκαλεί.
Θεραπείες που εφαρμόζονται είναι:
- Απώλεια βάρους. Μειώνει σημαντικά τη φόρτιση της εκφυλισμένης σπονδυλικής στήλης και επομένως βελτιώνονται τα συμπτώματα πόνου και δυσκινησίας.
- Άσκηση. Η οστεοαρθρίτιδα περιορίζει την ευλυγισία της σπονδυλικής στήλης προκαλώντας δυσκαμψία και περιορισμό της κίνησης. Η συστηματική, μη τραυματική άσκηση, (ποδήλατο, κολύμπι, jogging σε μαλακό έδαφος, Pilates, Yoga, σουηδική γυμναστική, κ.α) ενισχύει τις διάφορες μυϊκές ομάδες, ώστε να απορροφούν αποτελεσματικότερα τις δυνάμεις που αναπτύσσονται κατά την κίνηση, αποφορτίζοντας με αυτόν τον τρόπο, σε ένα σημαντικό βαθμό, τη σπονδυλική στήλη.
- Εναλλακτικές θεραπείες. Βελονισμός, μασάζ, Shiatsu, βοτανοθεραπεία και άλλες μορφές εναλλακτικής θεραπείας μπορεί να προσφέρουν ανακούφιση από το χρόνιο πόνο της σπονδυλίτιδας, αλλά το αποτέλεσμα τους είναι μόνον προσωρινό και χρειάζονται συνεχείς επαναλήψεις.
- Φυσικοθεραπεία
- Χειροπρακτική
- Φάρμακα. Τα φάρμακα που χορηγούνται για την αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου που προκαλεί η σπονδύλωση, είναι παρακεταμόλη και μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη για περιορισμένο χρονικό διάστημα και εφόσον δεν υπάρχει αντένδειξη. Όταν ο πόνος επιμένει μπορεί να συνταγογραφηθούν ελαφρά οπιοειδή όπως η κωδεϊνη και η τραμαδόλη μόνα τους ή σε συνδυασμό με παρακεταμόλη. Σε εξαιρετικά βαριές περιπτώσεις όπου όλες οι θεραπείες έχουν αποτύχει να περιορίσουν σημαντικά τον πόνο, μπορεί να χορηγηθούν και ισχυρά οπιοειδή σε χρόνια βάση.
- Ελάχιστα επεμβατικές θεραπείες πόνου. επισκληρίδιες και ενδοαρθρικές εγχύσεις κορτιζόνης μπορεί να προσφέρουν σημαντική ανακούφιση για κάποιο χρονικό διάστημα, άγνωστο και διαφορετικό από ασθενή σε ασθενή. Μια πολύ αποτελεσματική θεραπεία πόνου της οστεοαρθρίτιδας της σπονδυλικής στήλης είναι η απονεύρωση των ζυγοαποφυσιακών αρθρώσεων της σπονδυλικής στήλης με εφαρμογή ραδιοσυχνότητας. Το αποτέλεσμα της θεραπείας διαρκεί από 9- 18 περίπου μήνες και μπορεί να επαναληφθεί όσε φορές χρειάζεται. Η τεχνική εφαρμόζεται με τοπική αναισθησία και δεν απαιτεί νοσηλεία.
