Γενικά
Τα απλά αναλγητικά όπως η παρακεταμόλη (Depon,Panadol κα) και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα όταν λαμβάνονται για την ανακούφιση από τον πόνο έχουν ένα υψηλότερο όριο δόσης. Η αύξηση της δόσης πάνω από αυτό το όριο δεν βελτιώνει τον πόνο και μπορεί να προκαλέσει σοβαρές και επικίνδυνες παρενέργειες, όπως γαστρορραγία, νεφρική δυσλειτουργία, ηπατική ανεπάρκεια, επιπλοκές από το καρδιαγγειακό σύστημα ακόμη και θάνατο.
Τα ισχυρά οπιοειδή διαφέρουν από τα υπόλοιπα αναλγητικά και αυτό είναι ευτυχές για τους ανθρώπους που υποφέρουν από ισχυρό χρόνιο πόνο. Η δόση των ισχυρών οπιοειδών εξαρτάται από την ένταση του πόνου που βιώνει ο πάσχων. Άνθρωποι με πολύ δυνατό πόνο μπορούν να λαμβάνουν πολύ υψηλές δόσεις ισχυρών οπιοειδών φαρμάκων χωρίς να παρουσιάζουν ανεπιθύμητες παρενέργειες. Η ίδια υψηλή δόση λήψης οπιοειδούς φαρμάκου, που για κάποιον που υποφέρει από σοβαρό πόνο, είναι ευεργετική, για κάποιον άλλο που δεν υποφέρει, μπορεί να αποβεί μοιραία. Ο πάσχων από χρόνιο ανθεκτικό στα συνήθη αναλγητικά φάρμακα, ο οποίος λαμβάνει μεγάλες δόσεις οπιοειδών αναλγητικών, μπορεί να παραμένει δραστήριος, σε εγρήγορση και χωρίς ενοχλητικό πόνο.
Μακράς διάρκειας δράσης οπιοειδή αναλγητικά φάρμακα: για να μπορεί ο ασθενής να έχει σταθερή και ποιοτική αναλγησία στο μεγαλύτερο μέρος του 24ώρου, θα πρέπει να λαμβάνει κάποιο οπιοειδές βραδείας απελευθέρωσης και μακράς διάρκειας δράσης. Τέτοια ισχυρά οπιοειδή φάρμακα στην Ελλάδα είναι η από του στόματος χορηγούμενη μορφίνη σε ταμπλέτες και το αυτοκόλλητο επίθεμα φεντανύλης. Το αυτοκόλλητο επίθεμα διαθέτει μηχανισμό αυτόματης, ελεγχόμενης απελευθέρωσης της δραστικής ουσίας, η οποία διαδερμικά εισέρχεται σταδιακά στην κυκλοφορία. Το επίθεμα αλλάζει κάθε τρία 24ωρα.
Ταχείας έναρξης και βραχείας διάρκειας δράσης οπιοειδή αναλγητικά φάρμακα: είναι φάρμακα τα οποία συνταγογραφούνται σε ασθενείς με χρόνιο πόνο, οι οποίοι βρίσκονται ήδη σε αγωγή με οπιοειδή μακράς διάρκεια δράσης και παραπονούνται για ξαφνικά, μικρής διάρκειας επεισόδια έντονου πόνου στη διάρκεια της ημέρας. Τα οπιοειδή αυτού του τύπου είναι σε μορφή υπογλωσσίου δισκίου και εισπνοής με ψεκασμό από το ρουθούνι της μύτης.
Οπιοειδή που πρέπει να αποφεύγονται στο χρόνιο πόνο.
- Πεθιδίνη: χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση του οξύ μετεγχειρητικού πόνου και δεν πρέπει να χορηγείται σε ασθενείς π[ου υποφέρουν από χρόνιο πόνο. Δεν απορροφάται καλά όταν λαμβάνεται από το στόμα και προκαλεί συνήθως έντονη τάση για εμετό, ταχυκαρδία. Όταν η λήψη του συνεχίσει για αρκετές μέρες μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση σπασμών.
- Συνδυασμός ελαφρού οπιοειδούς και παρακεταμόλης: Τραμαδόλη σε συνδυασμό με παρακεταμόλη και κωδεϊνη με παρακεταμόλη είναι τα φάρμακα αυτής της κατηγορίας συνταγογραφούνται στην Ελλάδα και έχουν ένδειξη για την αντιμετώπιση του μέτριου προς ισχυρού οξύ και υποξύ πόνου. Δεν θα πρέπει να λαμβάνονται για την ανακούφιση από το χρόνιο πόνο γιατί η μακροχρόνια λήψη παρακεταμόλης μπορεί να προκαλέσει τοξικές επιπλοκές στο ήπαρ και τους νεφρούς.
Επιπλοκές από τη λήψη οπιοειδών αναλγητικών φαρμάκων
- Ναυτία και εμετός. Παρατηρούνται συνήθως στην έναρξη της θεραπείας και υποχωρούν σταδιακά μετά από λίγες ημέρες. Για την αντιμετώπιση τους ο ασθενής μπορεί να λάβει αντιεμετικά φάρμακα για λίγες ημέρες.
- Ζάλη και υπνηλία. Οι ασθενείς που λαμβάνουν οπιοειδή για χρόνιο πόνο αναπτύσσουν ανοχή σε αυτές τις ανεπιθύμητες παρενέργειες και στη διάρκεια της θεραπείας μπορούν να εκτελούν τις καθημερινές φυσικές και σωματικές δραστηριότητες χωρίς περιορισμούς.
- Δυσκοιλιότητα. Είναι μια ανεπιθύμητη παρενέργεια της χρόνιας λήψης οπιοειδών που σε αντίθεση με τις προηγούμενες παρενέργειες, δεν υποχωρεί στη διάρκεια της θεραπείας. Αντιμετωπίζεται με προσαρμογή της διατροφής (φρούτα, φυτικές ίνες, μέλι, ξηρά δαμάσκηνα, άφθονο νερό κλπ) και υπακτικά φάρμακα.
- Εθισμός: οι άνθρωποι με χρόνιο πόνο ανησυχούν για πιθανό εθισμό στα ναρκωτικά, αλλά αυτό που ισχύει και προκύπτει από μελέτες είναι ότι αν δεν προϋπάρχει κατάχρηση αλκοόλ και ναρκωτικών, δεν υπάρχει φαινόμενο εθισμού σε πάσχοντες από χρόνιο πόνο που λαμβάνουν οπιοειδή αναλγητικά για μακρύ χρονικό διάστημα.
- Αναπνευστική καταστολή: αναπνευστικά καταστολή συμβαίνει σε εθισμένους στα ναρκωτικά που έλαβαν μεγάλη δόση ναρκωτικής ουσίας, χωρίς να υποφέρουν από πόνο, και υπέστησαν αναπνευστική καταστολή με πιθανή μοιραία κατάληξη. Ο πόνος είναι φυσικό διεγερτικό του κέντρου της αναπνοής. Ο ασθενής με ισχυρό πόνο, που λαμβάνει οπιοειδή αναλγητικά φάρμακα, με σταδιακή και προσεκτική αύξηση της δοσολογίας από τον ειδικό θεράποντα ιατρό, μέχρι να αισθανθεί ανακούφιση, δεν υφίσταται ποτέ αναπνευστική καταστολή.
Συμπερασματικά, τα ισχυρά οπιοειδή αναλγητικά αποτελούν μια δραστική και ασφαλή λύση για τη θεραπεία του καλοήθους και του κακοήθους χρόνιου ανθεκτικού στα υπόλοιπα αναλγητικά πόνο.
